।। धर्मो रक्षति रक्षित: ।।

प्रिय ताईस, दीपावली व भाऊबीज या सणांच्या निमित्ताने हार्दिक शुभेच्छा !या वर्षी भाऊबिजेस काही भेट न देण्याचे ठरवले आहे. त्याऐवजी ती रक्कम धुळे येथे मुसलमानांनी केलेल्या दंगलीत बळी पडलेल्या हिंदु भगिनींसाठी अर्पण करणार आहे. आज त्यांच्यापैकी कोणाचे भाऊ नसतील, कोणाचे पती नसतील. भर दिवाळीत त्यांच्यापुढे मात्र अंधारच असेल ! मुसलमान नराधमांनी काहींची वक्षस्थळे कापण्याचेही अमानुष प्रकार केले. तेव्हा त्यांच्या रक्षणासाठी कोणी आले नाही, ना प्रशासन, ना राज्यकर्ते...

Read more...

बलिप्रतिपदा (कार्तिक शुद्ध प्रतिपदा)

अ. हा दिवस दिवाळीतील दिवस असल्याने आनंद वाटत असला, तरी या दिवशी सूक्ष्मातून दाब असतो. ही तिथी असुराची असल्याने त्यांच्या वृत्तीप्रमाणे तिथीची निर्मिती होते. त्यामुळे या दिवशी बाह्य वातावरणाबरोबर स्वत:च्या अंत:करणाचे निरीक्षण करा.आ. हा दिवस क्षमेचा असल्याने या दिवशी चुका केलेल्या जिवांना क्षमा करून त्यांना नवीन संधी दिल्यास ते जीव पुढे जाऊन सत्त्वमय होतात.इ. या दिवशी बर्‍याच ठिकाणी मांसाहार करण्याची प्रथा असली, तरी मांसाहार करणे टाळले पाहिजे. या दिवशी...

Read more...

लक्ष्मीपूजन (आश्‍विन अमावास्या)

सामान्यत: अमावास्या हा अशुभ दिवस म्हणून सांगितला आहे; पण त्याला अपवाद या अमावास्येचा आहे. हा दिवस शुभ मानला आहे, पण तो सर्व कामांना नाही; म्हणून शुभ म्हणण्यापेक्षा आनंदी दिवस म्हणणे योग्य ठरते. `प्रात:काळी मंगलस्नान करून देवपूजा, दुपारी पार्वणश्राद्ध व ब्राह्मणभोजन आणि प्रदोषकाळी लतापल्लवांनी सुशोभित केलेल्या मंडपात लक्ष्मी, विष्णु इत्यादि देवता व कुबेर यांची पूजा, असा या दिवसाचा विधि आहे. या दिवशी विष्णूने लक्ष्मीसह सर्व देवांना बळीच्या कारागृहातून...

Read more...

नरक चतुर्दशी (आश्‍विन वद्य चतुर्दशी)

१. नरक चतुर्दशी कथा२. यमतर्पण ३. `नरकचतुर्दशीच्या दिवशी ब्राह्ममुहूर्तावर स्नान का करतात ?'४. नरकचतुर्दशीला आसुरी शक्‍तींचा वातावरणात दीपाच्या साहाय्याने संहार होणे५. हिंदूंची पुढील नरक चतुर्दशी ! अधिक माहिती येथे वाचा : http://www।sanatan.org/marathi/dainik/visheshank/diwa...

Read more...

धनत्रयोदशी (आश्‍विन वद्य त्रयोदशी)

रविवार, २६ ऑक्टोबर २००८, आश्विन कृ. १३ रोजी असलेल्या धनत्रयोदशी (आश्‍विन वद्य त्रयोदशी) आहे. यालाच बोली भाषेत धनतेरस असे म्हटले जाते. या दिवशी व्यापारी तिजोरीचे पूजन करतात. व्यापारी वर्ष दिवाळी ते दिवाळी असे असते. नव्या वर्षाच्या हिशोबाच्या वह्या या दिवशीच आणतात.१. धनत्रयोदशी२. धन्वंतरि जयंती ३. यमदीपदान४. हिंदूंच्या वैचारिक कुवतीला कलाटणी देणारा दिवस : `धनत्रयोदशी'ही माहिती संकेतस्थळावर खालील मार्गिकेवर उपलब्ध आहे.http://www.sanatan.org/marathi/dainik/visheshank/diwali/deepavali02.htmत्याचप्रमाणे...

Read more...

दिवाळी (दीपावली)

१. अर्थ२. दिवाळी साजरी करण्यामागील शास्त्र ३. दीपावलीच्या दिवसांचे महत्त्व !४. उत्सवाचे स्वरूप५. दीपावलीचा गुह्यार्थ समजून घ्या !६. सण हे वाण झाले पाहिजेत !७. दीपावली : अधर्मी असुरांचा नाश करण्याची शिकवण देणारा उत्सव ८. दिवाळीविषयी सुचलेले विचार९. दिवाळीच्या दिवसांतील काही कृती१०. हिंदूंनो, दिवाळीच्या सणातील पाश्चात्त्यांचे अंधानुकरण टाळा !११. हिंदूंनो, सणासुदीच्या मंगलसमयी तुमच्याकडून अमंगल तर घडत नाही ना...

Read more...

दीपावली

दिवाळी हा शब्द दीपावली या शब्दापासून बनला आहे. दीपावली हा शब्द दीप आवली (रांग, ओळ) असा बनला आहे. त्याचा अर्थ आहे, दिव्यांची रांग किंवा ओळ. दिवाळीला सर्वत्र दिवे लावतात.अंतर्भूत दिवस : आश्विन वद्य त्रयोदशी (धनत्रयोदशी), आश्विन वद्य चतुर्दशी (नरक चतुर्दशी), अमावास्या (लक्ष्मीपूजन) व कार्तिक शुद्ध प्रतिपदा (बलीप्रतिपदा) असे चार दिवस दिवाळी साजरी केली जाते. काही जण त्रयोदशीला दिवाळीत न धरता, `दिवाळी उरलेल्या तीन दिवसांची आहे', असे समजतात. वसुबारस आणि...

Read more...

दसरा

अनुक्रमणिका१. `दसरा' साजरा करण्यामागील शास्त्र व इतिहास२. दसर्‍याच्या दिवशी सोने म्हणून आपट्याची पाने का देतात ? ३. दसर्‍याच्या दिवशी शस्त्रांची पूजा करण्यामागील शास्त्र काय ?४. दसर्‍याला देवीचे पूजन करणे५. हिंदूंना धर्मशिक्षणाची नितांत आवश्यकता !६. हिंदूंनो, विजयोत्सव साजरा करण्यासाठी शमीच्या ढोलीतून शस्त्रे काढा ! नवरात्रीविषयी अधिक माहितीसाठी संकेतस्थळावरील मार्गिका http://sanatan.org/marathi/dainik/visheshank/navrat...

Read more...

देवीच्या मूर्तीला कुंकुमार्चन करण्याची पद्धत व त्यामागील शास्त्र

अ. पद्धत १ : `देवीचा नामजप करत एक-एक चिमूट कुंकू देवीच्या चरणांपासून सुरुवात करून तिच्या डोक्यापर्यंत वाहावे अथवा देवीचा नामजप करत तिला कुंकवाने स्नान घालावे.' - ब्रह्मतत्त्व (सौ. पाटील यांच्या माध्यमातून, २२.२.२००४, रात्री ९.३०)आ. पद्धत २ : काही ठिकाणी देवीला कुंकुमार्चन करतांना कुंकू फक्‍त चरणांवरवाहिले जाते.शास्त्र `मूळ कार्यरत शक्‍तीतत्त्वाची निर्मिती ही लाल रंगाच्या प्रकाशातून झालेली असल्याने शक्‍तीतत्त्वाचे दर्शक म्हणून देवीची पूजा कुंकवाने...

Read more...

देवीपूजनाशी संबंधित कृतींचे शास्त्र

देवतेचे पूजन करतांना पूजनातील कृतींचे शास्त्र कळले, तर त्या कृतींचे महत्त्व लक्षात येऊन पूजन अधिक श्रद्धेने होते. श्रद्धेतूनच भावाचा जन्म होतो व भावपूर्ण कृतीमुळे देवतेच्या तत्त्वाचा लाभ अधिक होतो. तसेच देवपूजेची कृती अध्यात्मशास्त्रदृष्ट्या योग्यरीत्या केल्यास त्यातून मिळणारे फळ अधिक असते. देवीच्या विविध रूपांना कोणती फुले व का वाहावीत, देवीची आरती कशी करावी, गौरी तृतीया व हरितालिका या दिवशी देवीपूजन केल्याने काय लाभ होतो, नवरात्रात घटस्थापना, अखंड...

Read more...

श्राद्धासाठी लागणार्‍या साहित्याविषयी माहिती

हिंदु धर्माने सांगितलेल्या ईश्‍वरप्राप्‍तीच्या मूलभूत सिद्धांतांपैकी एक म्हणजे `देवऋण, ऋषीऋण, पितृऋण व समाजऋण ही चार ऋणे फेडणे' होय. यांपैकी पितृऋण फेडण्यासाठी `श्राद्ध' आवश्यक असते. पितृऋण फेडणार्‍या श्राद्धामुळे देवऋण व ऋषीऋण फेडणे सुलभ होते. अशा या श्राद्धाविषयीची काही तात्त्विक माहिती यापूर्वी पाहिली आहे. आज आपण `श्राद्धाची तयारी व श्राद्ध करण्याच्या संदर्भातील कृती' याअंतर्गत श्राद्धासाठी लागणार्‍या साहित्याविषयी माहिती पाहूया.श्राद्धासाठी लागणारे...

Read more...

तर्पण व पितृतर्पण म्हणजे काय ? ते कश्यासाठी करावे ? कधी करावे ? त्याचे महत्त्व काय ?

माता-पिता, तसेच निकटवर्तीय हयात असतांना त्यांची सेवासुश्रूषा आपण धर्मपालन म्हणून करतो, त्याप्रमाणे त्यांच्या मृत्यूनंतरही त्यांच्याप्रती आपले काहीतरी कर्तव्य असते, असे भारतीय संस्कृती सांगते. त्या कर्तव्यपूर्तीची आणि त्याद्वारे पितरऋण फेडण्याची सुसंधी श्राद्धकर्मामुळे मिळते. लहानपणी तळहातावरील फोडाप्रमाणे आपल्याला जपणार्‍या आपल्या माता-पित्यांचा मृत्योत्तर प्रवास हा सुखमय व क्लेशरहित व्हावा, त्यांना सद्‌गती मिळावी यांसाठी श्राद्धविधी आवश्यक असतो....

Read more...

श्राद्धविधीशी संबंधित शंकानिरसन

`चातुर्मासाच्या निमित्ताने धर्मशिक्षण' या सदरात श्राद्धाविषयी माहिती देण्यात येत आहे. तरीही काही जणांनी श्राद्धविधीबाबत असलेल्या अडचणी मांडल्या आहेत. या अडचणींचे निरसन होऊन त्यांना श्राद्धविधी करता यावा, यासाठी त्यावरील उपाय येथे देत आहोत.श्राद्धविधी करण्यासाठी पुरोहित मिळत नाहीत. अशा वेळी काय करावे ?कोणत्याही गोष्टीसाठी पूर्वनियोजन असावे लागते. कमीतकमी १ महिना अगोदर पुरोहित शोधायला लागल्यास निश्चित मिळतात. आपल्या गावात पुरोहित उपलब्ध नसल्यास दुसर्‍या...

Read more...

श्राद्ध कधी करावे ?

कलीयुगातील बहुतेक जण साधना करत नसल्यामुळे मायेत खूप गुरफटलेले असतात. मृत्यूनंतर अशांचा लिंगदेह अतृप्‍त रहातो. असे अतृप्‍त लिंगदेह मर्त्यलोकात अडकतात. आपल्या कुळातील अशा या अतृप्‍त लिंगदेहांना सद्‌गती प्राप्‍त करून देण्याचा एक मार्ग म्हणजे श्राद्धविधी. श्राद्धविधी म्हटला की, ते कोणी करावा, कोठे करावा, कधी करावा, यांसारखे अनेक प्रश्‍न आपल्यासमोर उभे रहातात. काल आपण श्राद्ध कोठे करावे, याविषयी माहिती पाहिली. आज आपण श्राद्ध कधी करावे, या संदर्भातील माहिती...

Read more...

आपल्या कुळातील अतृप्‍त लिंगदेहाला सद्‌गती प्राप्‍त करून देण्यासाठी श्राद्धविधी करावा !

कलीयुगातील बहुतेक जण साधना करत नसल्यामुळे मायेत खूप गुरफटलेले असतात. मृत्यूनंतर अशांचा लिंगदेह अतृप्‍त रहातो. असे अतृप्‍त लिंगदेह मर्त्यलोकात अडकतात. आपल्या कुळातील अशा या अतृप्‍त लिंगदेहांना सद्‌गती प्राप्‍त करून देण्याचा एक मार्ग म्हणजे श्राद्धविधी. श्राद्धविधी म्हटला की, तो कोणी करावा, कोठे करावा, कधी करावा, यांसारखे अनेक प्रश्‍न आपल्यासमोर उभे रहातात. काल आपण श्राद्ध कोणी करावेत, याविषयी माहिती पाहिली. आज आपण श्राद्ध कोठे करावे, या संदर्भातील...

Read more...

श्राद्ध कोणी करावे ?

सध्या पितृपंधरवडा सुरू आहे. पितृपंधरवडा म्हणजे आपल्या कुळातील ज्या पितरांना त्यांच्या अतृप्त वासनांमुळे सद्गती प्राप्त झाली नसेल, त्यांच्या इच्छा-आकांक्षा श्राद्धविधीद्वारे पूर्ण करून त्यांना पुढची गती प्राप्त करून देण्याची संधी. विधी म्हटले की, तो विधी कोणी करावा, कधी करावा, कोठे करावा, यांसारखे अनेक प्रश्न आपल्यासमोर उभे राहतात. या प्रश्नांची उत्तरे या सदरातून आपल्याला मिळतील. आज आपण श्राद्ध कोणी करावे, या संदर्भातील माहिती पाहूया.१. स्वत: करणे...

Read more...

पितृपक्षाबद्दलची माहिती व त्याचे महत्त्व

१५.९.२००८ ते २९.९.२००८ या कालावधीत पितृपक्ष आहे. त्या निमित्ताने आपण पितर व श्राद्ध यांविषयीची माहिती जाणून घेऊया.चातुर्मासात आपण बरेच सण व उत्सव साजरे करतो. त्यांपैकी बर्‍याच `सणांची शास्त्रीय माहिती, ते साजरे करण्याचे महत्त्व' या धर्मसत्संगांच्या मालिकेत यापूर्वीच्या भागांत आपण पाहिले. आज आपण पहाणार आहोत याच चातुर्मासाच्या कालावधीत केल्या जाणार्‍या एका महत्त्वाच्या विधीबद्दल. हा विधी म्हणजेच आपल्या पूर्वजांच्या तृप्‍तीकरीता केला जाणारा श्राद्धविधी. हल्लीच्या काळात सण व उत्सव उत्साहात साजरे केले जातात; मात्र आपल्याच पूर्वजांच्या शांतीसाठी कर्तव्य म्हणून श्राद्ध करणे आवश्यक असतांनादेखील हा विधी...

Read more...

वामनावतार विशेषांक

अनुक्रमणिका१. `भगवद्भक्‍त बलीराजाला पाताळात घालवून त्याचे खरे हित भगवंताच्या वामनावताराने कसे केले ?\'२. श्रीविष्णूचा वामन अवतार ३. वामनावताराचा जन्म व कार्यासाठी प्रस्थान करणे ४. बलीचा भक्‍तीभाव ५. श्रद्धेने व निष्ठेने केलेल्या यज्ञानुष्ठानांमुळे भगवद्प्राप्‍ती शक्य ६. बलीची भगवत्‌निष्ठा ७. बलीचे गर्वहरण साभार : वामनावतार विशेषांक...

Read more...

गणेशोत्सव विशेष - ७

भाद्रपद शु. चतुर्थीला (३.९.२००८ रोजी) श्री गणेश चतुर्थी झाली. त्या निमित्त श्री गणपतीविषयी उद्बोधक माहिती येथे देत आहोत. आज आपण गणपति व इतर देवता यांचे साम्य याविषयी माहिती जाणून घेऊया.१३. गणपति व इतर देवता१३ अ. शिव व गणपति : `सांप्रत गणपतीला आपण शिवपरिवारातला आणि शिवपुत्र मानतो; पण अशी ही एक कल्पना आहे की, शिव आणि श्री गणेश या देवता पूर्वी एकरूपच होत्या; जो शिव तोच श्री गणेश आणि जो श्री गणेश तोच शिव होता. श्री गणपति अथर्वशीर्षात गणेशाला उद्देशून...

Read more...

गणेशोत्सव विशेष - ६

श्री गणेशमूर्ती विसर्जनाच्या मिरवणुकीत अश्लील चित्रपटगिते लावण्यापेक्षा देवतांचा नामजप लावा !भाद्रपद शु. चतुर्थीला (३.९.२००८ रोजी) श्री गणेश चतुर्थी झाली. त्या निमित्त श्री गणपतीविषयी उद्बोधक माहिती येथे देत आहोत. आज आपण अथर्वशीर्षासंबंधी माहिती जाणून घेऊया.अथर्वशीर्ष थर्व म्हणजे गरम, अथर्व म्हणजे शांती व शीर्ष म्हणजे मस्तक. ज्याच्या पुरश्चरणाने मस्तकास शांती प्राप्‍त होते ते अथर्वशीर्ष होय. भगवान जैमिनीऋषींचे सामवेदीय शाखेतील शिष्य मुद्‌गलऋषी यांनी `साममुद्‌गल गणेशसूक्‍त' लिहिले. त्यानंतर त्यांचे शिष्य गणकऋषी यांनी `श्री गणपति अथर्वशीर्ष' लिहिले. बहुतेक मंत्रांत देवतेचे ध्यान, म्हणजे मूर्तीचे...

Read more...

गणेशोत्सव विशेष - ५

भाद्रपद शु. चतुर्थीला (३.९.२००८ रोजी) श्री गणेश चतुर्थी झाली. त्या निमित्त श्री गणपतीविषयी उद्बोधक माहिती येथे देत आहोत. आज आपण ज्येष्ठ गौरी हे व्रत करण्याची पद्धत व अनंत चतुर्दशी यांविषयी शास्त्रोक्‍त माहिती जाणून घेऊया.ज्येष्ठा गौरी १. तिथी : `भाद्रपद शुद्ध अष्टमी२. इतिहास व उद्देश : असुरांच्या त्रासाला कंटाळून सर्व स्त्रिया श्री महालक्ष्मी गौरीला शरण गेल्या आणि त्यांनी आपले सौभाग्य अक्षय्य करण्याविषयी तिची प्रार्थना केली. श्री महालक्ष्मी गौरीने...

Read more...

गणेशोत्सव विशेष - ४

गणेशभक्‍तांनो, अंनिसच्या अशास्त्रीय `मूर्तीदान मोहिमे'ला विरोध करून शास्त्रोक्‍त मूर्तीविसर्जनच करा !भाद्रपद शु. चतुर्थीला (३.९.२००८ रोजी) श्री गणेश चतुर्थी आहे. त्यानिमित्त श्री गणपतीविषयी उद्बोधक माहिती येथे देत आहोत. आज आपण श्री गणपति पूजन, गणेश विसर्जन आदींविषयी शास्त्रोक्‍त विधी जाणून घेऊया.सनातनची सात्विक श्री गणेशमूर्ती १२ उ १० अ. `मूर्तीदान' हे अशास्त्रीय, तर `मूर्तीविसर्जन' हेच योग्य : श्री गणेशमूर्तीचे विसर्जन वहात्या जलात किंवा जलाशयात...

Read more...

गणेश चतुर्थीबाबतचे शास्त्र असे आहे !

गणेशमूर्ती म्हणजे प्रत्यक्ष देवताच आपल्या घरी येत आहे, या भावाने घरातील वातावरण ठेवावे !1. गणेश चतुर्थी कुटुंबात कोणी करावी ?2. गणेश चतुर्थीचे महत्त्व काय ?3. गणेश चतुर्थीला नवीन मूर्ती का आणतात ?4. शास्त्रोक्‍त विधी व रूढी यांचा अवधी किती असावा ?5. मूर्तीची स्थापना करतांना आसनाखाली तांदुळ का ठेवतात ?6. मूर्तीचे विसर्जन कसे करावे ?7. मूर्तीभंग झाल्यास काय करावे ?8. गणेश चतुर्थीला चंद्रदर्शन निषिद्ध का आहे ?इंग्रजी मध्ये माहिती / लेख / वीडियो येथे...

Read more...

गणेशोत्सव विशेष - ३

भाद्रपद शु. चतुर्थीला (३.९.२००८ रोजी) श्री गणेश चतुर्थी आहे. त्या निमित्त श्री गणपतीविषयी उद्बोधक माहिती येथे देत आहोत. आज आपण श्री गणपतीच्या मूर्तीच्या विविध भागांचा भावार्थ पाहूया. सनातनची सात्त्विक श्री गणेशमूर्ती गणपतीला तुळस न वहाण्याचे कारण पौराणिक कारण : `एक अप्सरा अती सुंदर होती. तिला उत्तम पती हवा होता. त्यासाठी ती उपवास, जप, व्रते, तीर्थयात्रा वगैरे सतत करत होती. एकदा तिला ध्यानात मग्न असलेला श्री गणपति दिसला. तिला तो फार आवडला; म्हणून...

Read more...

Special Series of Ganesh Chaturthi Videos And Articles

Special Series of Ganesh Chaturthi Videos Series of Articles Related to Lord GaneshThis series of articles contain spiritually scientific information about Lord Ganesh। For details about Ganesh Chaturthi Rituals and Public Ganesh Festival, please visit this section।VIDEO : ।hindujagruti.org/videos/index.php?id=6">http://www।hindujagruti.org/videos/index.php?id=6ARTICLES : http://www.hindujagruti.org/hinduism/knowledge/category/ganapatiगणपतीविषयक...

Read more...

गणेशोत्सव विशेष - २

श्री गणेशाच्या उपासनेमुळे बुद्धी स्थिर राहून चित्त शांत रहाते !भाद्रपद शु. चतुर्थीला (३.९.२००८ रोजी) श्री गणेश चतुर्थी आहे. त्या निमित्तश्री गणपतीविषयी उद्बोधक माहिती येथे देत आहोत. आज आपण श्री गणपतीची काही वैशिष्ट्ये पाहू.विवेकबुद्धी निर्माण करून चित्त शांत करणारा`श्री गणेश हा ब्रह्मांडातील दूषित शक्‍ती आकर्षून घेणारा आहे, तसेच मनुष्याच्या बुद्धीमध्ये विवेक निर्माण करणारा आहे. श्री गणेशाच्या उपासनेमुळे विकल्पशक्‍ती जोर करत नाही. बुद्धी स्थिर राहून चित्त शांत रहाते. `मी कोण, भगवंताने मला या जगतात कशासाठी पाठवले', याची साधकाला जाणीव होऊन तो श्रद्धापूर्वक कार्य करू लागतो. साधकाच्या भावात वाढ होऊन...

Read more...

गणेशोत्सव विशेष - १

भाद्रपद शु. चतुर्थीला (३.९.२००८ रोजी) श्री गणेश चतुर्थी आहे. त्या निमित्त श्री गणपतीविषयी उद्बोधक माहिती येथे देत आहोत. आज आपण श्री गणपतीच्या महागणपति या नावाचा अर्थ, तसेच श्री गणपतीचे महत्त्व, कार्य व त्याची वैशिष्ट्ये पाहू.महागणपतिऋद्धि-सिद्धि (शक्‍ती) यांच्यासहित असलेला श्री गणपति म्हणजे महागणपति होय. `पार्वतीने तयार केलेला गणेश हा महागणपतीचा अवतार होय. तिने मृत्तिकेचा आकार करून त्यात श्री गणपतीचे आवाहन केले. जगदुत्पत्ती होण्यापूर्वी निर्गुण व...

Read more...